Sebahagian besar pustaka kesusasteraan Jawa ditulis dalam bentuk puisi, hampir dapat dikatakan bahawa prosa (ganjaran Jawa), jarang digubah orang. Akan tetapi sejarah kesusasteraan Jawa terus berkembang, kehidupan kebudayaan pun terus pula berkembang (Soesatyo Darnawi: 1964).
Perkataan 'Jawa' biasanya dikaitkan dengan Indonesia, kerana dari Pulau Jawa itulah asal muasal orang-orang jawa yang berhijrah ke Semenanjung Tanah Melayu. Kedatangan mereka pada abad ke 19 merupakan satu faktor sejarah yang membuktikan berkembangnya keturunan Jawa di Semenanjung Tanah Melayu terutama sekali di selangor, Johor, Perak dan beberapa daerah kecil di negeri-negeri Melayu pantai barat.
Kedatangan mereka ke Tanah Melayu bukan sahaja untuk bermastautin sebagai satu komuniti atau rumpun Jawa melalui bahasa pertuturan, malahan adat istiadat dan cara hidup mereka turut diamalkan di negara ini.
Di Malaysia, hampir tidak ada perbicaraan ilmiah, saintifik dan menyeluruh terhadap puisi Jawa. Kemungkinan besar bidang ini tidak begitu menarik minat pengkaji puisi atau mungkin minat mereka lebih tertumpu kepada pengkajian puisi Melayu tradisional atau puisi yang sezaman. Di samping itu faktor rumpun Melayu yang merupakan masyarakat terbesar di negara ini boleh dijadikan alasan mengapa lagu puisi Jawa tidak mendapat tempat di hati mereka.
Puisi lama ialah sebahagian daripada kebudayaan lama yang dipancarkan oleh masyarakat lama ( Sutan Takdir Alisjahbana: 1971). Justeru itu alangkah tepat dan cocoknya andai penulis menulis begini:
'Lagu puisi Jawa adalah sebahagian daripada kebudayaan Jawa yang dipancarkan oleh masyarakat Jawa.'
Antara lain motif kajian Lagu puisi Jawa ini ialah untuk mencungkil dan memelihara serta mencatat budaya lisan orang-orang Jawa yang kurang diambil perhatian oleh para pengkaji dan peminat serta pencinta seni.
Alangkah sayang dan ruginya seandainya apa-apa bentuk budaya lisan Jawa samada puisi,dongengan yang berunsur nasihat, lelucon, keagamaan dan seumpamanya terbiar dan lama-kelamaan hilang pupus dan lenyap tanpa catatan dan pembelaan serta inisiatif pihak-pihak tertentu untuk dikoleksikan dalam sebuah hasil karangan kenang-kenangan. Akan hilang lenyaplah budaya berharga ini kerana zaman tidak memandang lagibke arah rumpun bangsa yang membawa kenangan abadi dari Tanah Jawa.
Justeru itu kita tidak harus membiarkan puisi-puisi Jawa ini mati terkubur bersama jenazah generasi tua, akan tetapi kalau pun tidak diamalkan lagi biarlah ia menjadi kenangan atau memori untuk anak cucu serta keturunan mereka, di samping memperkayakan lagi harta puisi Melayu tradisional di Malaysia. Sewajarnya pihak-pihak tertentu seperti Jabatan Kesenian dan Kebudayaan Negeri Selangor Darul Ehsan mengambil inisiatif untuk membukukan hasil budaya lisan dalam apa jua bentuk samada daripada karya lisan masyarakat Melayu, Jawa atau Banjar kerana kesemua rumpun ini berada di bawah satu bumbung bangsa di kepulauan Nusantara.
Orang yang menutup telinga terhadap puisi akan terpencil dari suatu wilayah yang penuh harta kekayaan berupa pengertian manusia, pandangan perseorangan, sensitiviti yang menonjol; oleh itu upaya yang dituntut untuk memahami serta menghayati puisi menjadi sama pentingnya dengan upaya yang dituntut oleh setiap bentuk kehidupan manusiawi lainnya (Henry Guntur Tarigan: 1984).
Puisi itu mengemukakan hidup dalam kehidupan (Abdul Rahman Kaeh: 1970). Beliau turut menyorot tanggapan Herman Hess bahawa: 'Dan tiap-tiap orang yang mendengar merasa dengan kemanisannya atau kesakitannya terhadap yang mereka kasihi atau mereka benci. Anak-anak berfikir tentang permainan mereka, para remaja berfikir tentang kekasih mereka dan orang-orang tua berfikir tentang kematian mereka.'
Lagu Puisi Jawa Dalam Masyarakat Jawa
Penyelidik: Salami Simon
No. Matrik: 055163
Jabatan Pengajian Melayu
Universiti Malaya
Kuala Lumpur
Sessi 1990/91
bersambung /....
Tiada ulasan:
Catat Ulasan